اکتشاف منابع هیدروکربوری با استفاده از روش MPOG

برای نخستین بار در ایران، ساختمان سردشت با روش MPOG (Microbial Prospection for Oil & Gas) در ناحیه دزفول شمالی، توسط کارشناسان مدیریت اکتشاف مورد مطالعه اکتشافی قرار گرفته و مشخص شد که نه تنها ساختمان مذکور واجد سیال هیدروکربوری می‌باشد، بلکه به احتمال قوی افق مخزنی آسماری ساختمان سردشت توسط سیال نفتی تغذیه شده است.

به گزارش روابط عمومی مدیریت اکتشاف، سمینار ارائه نهائی نتایج و دستآوردهای پروژه ” تخمین کمی و کیفی منابع هیدروکربوری ساختمان‌های سردشت و گیسکان با استفاده از روش اکتشافی ژئوشیمی سطحی  MPOG“ که با راهبرد و نظارت اداره مطالعات و تحقیقات ژئوشیمی مدیریت اکتشاف و همچنین با  اجرای مرکز پژوهشی زمین‌شناسی و زمین‌شیمی نفت دانشگاه شهید چمران اهواز و شرکای خارجی به‌عنوان پیمانکار پروژه در یک دوره پنج‌ساله صورت پذیرفته است، در روز سه شنبه  1396/08/23 با حضور مهندس سید صالح هندی “مدیر اکتشاف“، دکتر علیرضا زراسوندی “معاون ویژه معاونت علمی ریاست جمهوری و رئیس بنیاد ملی نخبگان“، دکتر دولّو “معاون پژوهشی دانشگاه چمران اهواز“ در مدیریت اکتشاف برگزار شد.

سید صالح هندی “مدیر اکتشاف “در ابتدا با ابراز همدردی با هم‌وطنان زلزله‌زده در زلزله اخیر استان‌های غربی کشور و تسلیت به خانواده‌های جان‌باختگان، حمایت همه‌جانبه و منسجم را از تمامی نهادها و ارگان‌ها در جهت یاری‌رسانی به زلزله‌زدگان، خواستار شد.

ایشان ضمن تقدیر و تشکر از کارشناسان مدیریت اکتشاف و دانشگاه چمران اهواز در به‌سرانجام رساندن این پروژه و به ثمر نشستن تحقیقات پنج‌ساله، بیان کرد: مدیریت اکتشاف همیشه به دنبال ایده‌ها و روش‌های جدید در امر اکتشاف بوده و در استفاده از روشه‌های جدید، قرار نیست روشی جایگزین روش قبلی شود، بلکه با افزودن لایه به لایه اطلاعات جدید، می‌خواهیم عدم‌قطعیت و ریسک‌پذیری را در پروژه‌ها پایین بیاوریم.

هندی  از جمله اهداف این مطالعات را، تعیین وجود یا عدم وجود هیدروکربور در ساختارهای زیرزمینی موجود در نواحی مطالعاتی از طریق بهره‌جویی از توانمندی‌های دانش بایوتکنولوژی، تعیین حدود مخزن هیدروکربوری از طریق به‌کارگیری روشهای نوین علم ژئوشیمی سطحی، اولویت‌بندی ساختارهای تعیین شده از نظر فعالیت‌های حفاری اکتشافی، تعیین نوع مخزن از نظر نوع سیال هیدروکربوری موجود در آن عنوان کرده و افزود: برای ماندگار‌شدن این‌گونه نتایج تحقیقاتی، می‌بایست ارتباط صنعت و دانشگاه ادامه داشته و در تعمیق و بومی‌سازی آن کوشا باشیم، که در این راه، مدیریت اکتشاف نفت و معاونت فناوری ریاست جمهوری از هرگونه یاری‌رسانی دریغ نخواهد کرد.

مدیر اکتشاف در ادامه افزود: با توجه به پیشرفت‌های ایجاد شده در تکنولوژی بکار گرفته شده در صنایع گوناگون، ژئوشیمی سطحی (Surface Geochemistry) را می توان یکی از روش‌های مدرنی در نظر گرفت که مدت زمانیست در عرصه صنعت اکتشاف نفت و گاز دنیا، خود را به ‌عنوان روشی برتر و قابل اعتماد در کنار سایر روش‌های رایج در این صنعت معرفی نموده است و البته مسائل مربوط به تغذیه‌شدگی افق‌های مخزنی در ساختمان‌های زمین شناسی، از عمده‌ترین انتظاراتی است که با بهره‌گیری از مجموعه روش‌های توسعه یافته در روش اکتشافی ژئوشیمی سطحی قابل پیگیری بوده، و پیش‌بینی سایر نواحی میدان در مباحث مربوط به توسعه میادین هیدروکربوری شرکت‌های تولیدی و توسعه‌دهنده مخازن، از دیگر توانمندی‌های این روش محسوب می‌شود.

شایان ذکر است با توجه به هزینه اندک این گونه مطالعات نسبت به سایر روش‌های اکتشافی، می‌توان به‌منظور کاهش هزینه و ریسک فعالیت‌های اکتشافی در نواحی مورد مطالعه، از این روش بطور بهینه بهره‌مند شد.

مهندس مهدی خالقی” رئیس مطالعات و تحقیقات مدیریت اکتشاف و مدیر این پروژه “

در توضیحی اجمالی درباره روش میکروبی اکتشاف نفت و گاز گفت:

اگر در مخزن زیرسطحی، سیال هیدروکربوری حضور داشته باشد، تحت شرایط فیزیکو-شیمیایی، الزاما هیدروکربور مخزن، به صورت ریزتراوشات نامرئی بطور عمودی به سطح زمین انتشار پیدا خواهد کرد، که می‌توان از طریق روش‌های مختلف علم ژئوشیمی سطحی، نظیر: ژئوبایوتکنولوژی و گاز خاک، به شناسایی و اثبات وجود مخزن هیدروکربوری زیرسطحی اقدام نمود.

 همچنین چنانچه در یک ناحیه/ ساختمان از یک مجموعه هیدروکربوری (نظیر هریک از حوضه‌های رسوبی واقع در مناطق خشکی و دریایی سرزمین پهناور ایران)، انتظار حضور هیدروکربور در افق های مخزنی (ساختمانی/ چینه‌ای) یک سیستم هیدروکربوری وجود داشته باشد، وجود ریزتراوشات (MicroSeepage) در سطح زمین (خشکی و دریا) در بخش فوقانی نواحی واجد هیدروکربور، از بدیهیات بشمار خواهد آمد.

ریز تراوشات راه یافته به سطح زمین، محیط اطراف خود را متأثر از حضور خود می‌نماید، که اثرات چنین تاثیری از نقطه نظرات متفاوتی ( نظیر تاثیرات بیولوژیک در تجمعات میکروبی/ وجود گازهای هیدروکربوری در فضای خلل و فرج بافت خاک سطحی زمین و ایجاد تغییرات مینرالوژیک در بافت خاک و ایجاد تمرکزهایی از گازهای سبک هیدروکربوری در ترکیب هوای بالای سطح زمین و … ) قابل رهگیری می باشد. آشکار نمودن این تغییرات با استفاده از روش‌های مختلف نظیر: شناسایی میکروبیولوژیکی و یا بایوتکنولوژیکی میکروب‌های توسعه‌یافته در بافت خاک پیرامون ریزتراوشات و یا گاز موجود در خاک ( Soil Gas) نمونه های سطحی ناحیه مورد مطالعه قابل انجام می‌باشد.

لازم به ذکر است ظرفیت استفاده از این تکنولوژی در مطالعات و عملیات توسعه‌ای میادین در حال بهره برداری وجود دارد.

در پایان خاطر نشان می‌سازد کیفیت و کمیّت چنین مطالعاتی بنابر نیاز موجود، قابلیت و ظرفیت طراحی در سطوح متفاوت را خواهد داشت و  با استفاده از دستآوردهای به‌دست آمده از این مطالعات که به صورت طرح‌اولیه با موفقیت انجام شد و وجود سیال هیدروکربوری (نفت در افق مخزنی سازند آسماری) در ساختمان سردشت ناحیه دزفول را مشخص ساخت. بنابراین، در آینده نزدیک طرح مطالعات ژئوشیمیایی سطحی حوضه های رسوبی ایران (Surface Geochemical Survey of Iran) بر اساس نظر مدیریت می تواند در دستور کار اکتشاف قرار گیرد.